Dijitalleşmeye Gerçekten Sahip Miyiz?

e-Kitap Mülkiyeti Nedir?

Microsoft, dijital mağazasının kitap kategorisini kapatacağını açıkladı. Diğer yazılım ve uygulamalar sanal mağaza önü üzerinden ve alıcıların konsolları ve cihazlarında hala mevcut olacak olsa da, e-Kitap mağazasının kapatılması müşterinin e-Kitap kitaplıklarını da beraberinde getirir. Hizmetten satın alınan dijital kitaplar yıllar önce alınmış olsalar bile Temmuz 2019’dan sonra artık okunamayacaklar. Şirket, tüm e-Kitap alımları için tam bir geri ödeme sağlama sözü vermesine rağmen, bu karar önemli mülkiyet soruları ortaya koyuyor. E-Kitaplar ve dijital müzik gibi dijital ürünlerin sıklıkla tüketicileri mülkiyet yükünden kurtardığı görülmektedir. Bazı akademisyenler, mülkiyetin tüketiciler için artık önemli olmadığı ve yakında önemsiz hale geleceğini haber verdiler.

Son yıllarda, dijital alanda bir dizi erişim tabanlı modelin ortaya çıktığını gördük. Spotify ve Netflix kullanıcıları için, bu abonelik tabanlı hizmetler daha fazla kolaylık ve daha fazla seçenek sağladığı için filmlere ve müziklere sahip olmak önemsiz hale geldi. Ancak bu platformlar kendilerini açıkça hizmet olarak sunarken, tüketicinin sahiplik yanılsaması altında olmadığı halde birçok dijital ürün için durum böyle değil. Peki “satın aldığımız” dijital eşyalara ne ölçüde sahibiz?

Parçalanmış mülkiyet hakları

Erişime dayalı tüketimin popülaritesi, dijital alanda bir dizi parçalı mülkiyet konfigürasyonunun yükselmesini engelledi. Bunlar, müşteriye mülkiyet haklarını kısıtlarken aynı zamanda bir mülkiyet illüzyonunu sağlar. Microsoft ve Apple gibi şirketler tüketicilere e-Kitaplar gibi dijital ürünleri “satın alma” seçeneği sunar. Tüketiciler, genellikle yerel kitapçılarından satın aldıkları fiziksel kitaplar üzerinde tam mülkiyet haklarına sahip oldukları gibi, ödedikleri ürünler üzerinde tam mülkiyet haklarına sahip olacaklarını kabul ederler. Ancak, bu ürünlerin birçoğu, mülkiyet haklarının daha karmaşık bir şekilde dağıtılmasını sağlayan son kullanıcı lisans anlaşmalarına tabidir. Bu uzun yasal anlaşmalar tüketiciler tarafından çevrimiçi olarak ürün ve hizmetlere gelince nadiren okunur. Tüketici, e-Kitap satın alırken, genellikle e-Kitabı kısıtlı şekillerde kullanmak için devredilemez bir lisans satın alır. Örneğin, e-Kitabı okumayı bitirdikten sonra fiziksel bir kitapta olduğu gibi bir arkadaşına aktarmasına izin verilmeyebilir. Ek olarak, Microsoft’ta da gördüğümüz gibi, şirket ileriki bir tarihte erişimi iptal etme hakkını saklı tutar. Tüketici mülkiyeti üzerindeki bu kısıtlamalar çoğu zaman dijital uygulamaların kendilerine otomatik yaptırım biçimleri olarak kodlanmaktadır, yani erişim şirket tarafından kolayca geri çekilebilir veya değiştirilebilir.

Bu bir defalık bir olay değil. Mülkiyet sorunlarına yol açan pek çok benzer örnek olmuştur. Daha geçen ay, sosyal medya sitesi MySpace, 2016’dan önce yüklenen tüm içeriği kaybettiğini itiraf etti.
Geçtiğimiz yıl, müşteriler Apple iTunes‘dan kaybolan filmlerden şikayet ettikten sonra, şirket sürekli erişimi garanti etmenin tek yolunun yerel bir kopyasını indirmek olduğunu, bazılarının ise yayın akışının kolaylığına aykırı olduğunu açıkladı. Araştırmalar, birçok tüketicinin bu olasılıkları dikkate almadığını buldu, çünkü dijital varlıklarını önceki somut, fiziksel nesnelere sahip olma deneyimlerine dayanarak anlamlandırıyorlar. Dolayısıyla, bu senaryoyu e-Kitaplarımız bağlamında beklemiyoruz. Yine de dijital bölge, fiziksel özelliklerimizin bizi hazırlamadığı için yeni tehditler sunuyor.

Tüketicilerin dijital mülkiyet üzerindeki kısıtlamalara karşı daha duyarlı hale gelmeleri gerekiyor. Dijital ürünler satın alırken, fiziksel varlıklarının çoğu üzerinde deneyimledikleri “tam sahipliğin” alınamayacağının bilincinde olmaları gerekir. Ancak, şirketler bu parçalanmış mülkiyet formlarını daha şeffaf hale getirme sorumluluğuna da sahiptir.

Genellikle bu tür kısıtlamalar için mantıklı bir iş nedeni var. Örneğin, dijital nesneler sınırsız bir şekilde çoğaltılabildiklerinden ihmal edilebilir maliyetlerle hızlı ve kolay bir şekilde çoğaltılabilirler paylaşım kısıtlamaları hem dağıtım şirketlerinin (örneğin Microsoft veya Apple) hem de medya üreticilerinin (yazarlar dahil) kârını korumanın bir yoludur. ve bir e-Kitap yayıncıları). Bununla birlikte, bu kısıtlamalar, alışılmış olan “satın alma” terminolojisinde gizlenmiş olan son kullanıcı lisans sözleşmelerinin karmaşık yasal jargonunda saklanmak yerine, açıkça ve basit bir şekilde belirtilmelidir.